امام محمد باقر (علیه السلام) در روز جمعه یا دوشنبه یا سه شنبه غره ماه رجب یا سوم ماه صفر سال 57 هجرى یا به روایتى دیگر سال 56 هجرى، در مدینه به دنیا آمد و در سال 114 هجرى، در سن 57 سالگى در روزگار خلافت هشام بن عبد الملک به شهادت رسیدند که از این مدت سه یا چهار سال را در جوار جد بزرگوارش امام حسین (علیه السلام) و 34 سال و ده ماه یا 39 سال با پدرش و 19 یا مطابق قول دیگر 18 سال پس از پدرش زیسته است که همین مدت دوره امامت آن حضرت محسوب مىشود. امام باقر (علیه السلام) در طول سالهایى که ا مامتشیعیان را عهدهدار بود، با 5 تن ار خلفای عباسی هم دوره بوده اند که عبارتند از : 1- ولید بن عبدالملک (86-96) 2- سلیمان بن عبدالملک (96-99) 3- عمر بن عبدالعزیز (99-101) 4- یزید بن عبدالملک (101-105) 5- هشام بن عبدالملک (105-125)
امام باقر علیهالسلام از نگاه دانشمندان اهل سنت
ابن حجر هیثمی از متعصبان اهل سنت درباره امام باقر(علیه السلام) مینویسد:
«ابوجعفر
محمدالباقر سمی بذالک من بقر الارض ای شقها و آثار مخبئاتها و مکامنها
فلذالک هو اظهر من مخبئات کنوز المعارف و حقائق الاحکام ما لایخفی الا علی
منطمس البصیره او فاسد الطویه و من ثم قیل فیه هو باقرالعلم و جامعه و شاهر
علمه و رافعه؛ لقب باقر برای ابوجعفر محمد باقر برگرفته از
شکافتن زمین و بیرون آوردن گنجهای پنهان آن است، بدین جهت که او از
گنجهای پنهان معارف و حقایق احکام را آنقدر آشکار ساخت که جز بر افراد
بیبصیرت و دلهای ناپاک پوشیده نیست و از این جاست که وی را شکافنده و
جامع دانش و نشر دهنده و بر افرازندهی علم خویش نامیدهاند.
وی
سپس به شخصیت امام(علیه السلام) در بعد عرفان اشاره میکند و میگوید: «و
له من الرسوخ فی مقامات العارفین ما یکل عنه السنه الواصفین و له کلمات
کثیره فی السلوک و المعارف لا تحتملها هذه العجاله»
و برای او
از استواری و ثبات در مراحل سلوک عرفانی منزلتی است که وصفکنندگان از
بیان آن عاجزند و در زمینهی این سلوک و معارف دارای کلمات فراوانی است که
فرصت، مجال طرح آن را نمیدهد.
«عبدالله عطاء» مکی
از دانشمندان عصر امام(علیه السلام) میگوید: «هیچگاه دانشمندان را از
نظر علمی بدان سان که نزد امام محمدباقر(علیه السلام) بودند کوچک و حقیر
نیافتم. دیدم «حکم ابن عتیبه» را با همهی زیادی علم و منزلتی که در نزد
مردم داشت، در مقابل آن حضرت همانند کودکی بود که در مقابل معلم خویش نشسته
باشد.»
«جاحظ» دیگر دانشمند برجسته اهل سنت، آفاق زیبا و
بلندای کلام حکیمانهی امام باقر(علیه السلام) را اینگونه ترسیم میکند:
«قد جمع محمد ابن علی ابن الحسین(علیه السلام) صلاح حال الدنیا بحذافیرها
فی کلمتین فقال: «صلاح جمیع المعایش و التعاضر ملا مکیال: ثلثان فطنه و
ثلثه تغافل»
محمد ابن علی ابن الحسین مصلحت تمامی زندگی دنیا را در دو کلمه جمع کرده و
فرموده است: صلاح همه زندگیها و روابط و معاشرت «با دیگران» در پر کردن
پیمانهای است که دو سوم آن هوش و فراست و زیرکی و یک سوم آن تغافل (و خود
را به غفلت زدن در بعضی از امور) است.(3)
«قتاده» فقیه بصره
به امام باقر(علیه السلام) گفت: «به خدا سوگند من در نزد فقیهان و ابن عباس
نشستهام اما اضطرابی که در نزد شما دارم، در نزد هیچ یک از آنان
نداشتهام.
فقال له ابوجعفر(علیه السلام) اتدری این انت، انت بین یدی بیوت اذن الله ان ترفع و یذکر فیها اسمه...؛
فرمود:
آیا میدانی که در کدامین مکان قرار گرفتهای؟ تو اکنون در مقابل
خانههایی هستی که خداوند به رفعت و بلند مرتبهای آن رخصت داده است و نام
خدا در آن برده میشود و صبح و شام خدای را در آن خانهها تسبیح میکنند و
آنان مردانی هستند که تجارت و خرید و فروش آنان را از یاد خدا و اقامهی
نماز و پرداخت زکات باز نمیدارد. تو در این گونه مکانی و ما دارای این
خانهها.»
نظیر همین سؤال را «عکرمه» دیگر دانشمند اهل سنت از امام(علیه السلام) نمود و پاسخی نظیر پاسخ قتاده دریافت داشت.
«فخر رازی» از علمای اهل سنت در تفسیر خود در بیان نظرهای مختلف راجع به معنای کوثر مینویسد: «سومین نظر در معنای کوثر این است که منظور از آن، فرزندان پیامبر اسلام(ص) است و این به آن جهت است که این سوره در رد کسانی نازل شده است که از آن حضرت به خاطر نداشتن فرزند عیبجویی میکردند که در این صورت معنای آن این است که خداوند تو را فرزندان و نسلی عطا میکند که در طول تاریخ برقرار خواهند ماند. سپس میگوید: «ببین که چقدر انسانها از اهل بیت پیامبر(ص) به شهادت رسیدهاند اما جهان همچنان شاهد رونق فزاینده آنان است. آنگاه بنگر که چه تعداد از بزرگان اندیشمند مانند امام باقر، امام صادق، امام کاظم، امام رضا علیهمالسلام و محمد نفس زکیه در میان آنها جلوهگر شده است.»
جایگاه اهل بیت در کلام امام باقر (علیه السلام)
امام
باقر دو امتیاز عالی علاوه بر امتیازهایی که برای ائمه(ع) وجود دارد، در
میان ائمه دین دارند و از زبان ایشان به بعضی از آن امتیازها اشاره شده
است.
مناقب ابن شهر آشوب از امام باقر نقل میکند که حضرت فرمودهاند:
نَحْنُ
جَنْبُ اللّهِ وَنَحْنُ حَبْلُ اللَّهِ وَنَحْنُ رَحْمَةُ اللّهِ عَلَی
خَلْقِهِ وَبِنَایَفْتَحُ اللّهُ وَبِنا یَخْتِمُ اللّهُ، نَحْنُ
اَئِمَّةُ الْهُدَی وَ مَصَابِیحُ الدُّجَی وَ نَحْنُ الْعَلَمُ
الَمَرْفُوعُ لِأهْلِ الدُّنْیَا وَ نَحْنُ السَّابقُونَ وَ نَحْنُ
الْآخِرْوُنَ، مَنْ تَمَسَّکَ بِنَالَحِقَ وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنّا
غَرِقَ. نَحْنُ قَاَدَةُ الْمُحَجَّلینَ وَ نَحْنُ حَرَمُ اللّهِ وَ نَحْنُ
الطَّریقُ وَالصِّراطُ الْمُسْتَقِیمِ اِلَی اللّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ
نَحْنُ مِنْ نَعَمِ اللّهِ عَلی خَلْقِهِ وَ نَحْنُ الْمِنْهاجُِ وَ
نَحْنُ مَعْدِنُ النُّبُّوُّةِ وَ نَحْنُ مَوضِعُ الرِّسالَةِ وَ نَحْنُ
اُصُولُ اِلدِّینِ وَ اِلَیْنَا یَخْتَلِفُ الْمَلائِکَةُ وَ نَحْنُ
السَّراجُ لِمَنْ اِسْتَضَاءَ بِنَا وَ نَحْنُ السَّبِیلُ لِمَنِ اقْتَدی
بِنَا وَ نَحْنُ الْهُداةُ اِلَی الْجَنَّةِ وَ نَحْنُ عُرْوَةُ
اْلاِسْلامِ وَ نَحْنُ الْجُسُورُ وَ نَحْنُ الْقَنَاطِرُ مَنْ مَضَی
عَلَیْنَا اَسْبَقَ وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنّا مَحِقَ وَ نَحْنُ السَّنَامُ
اْلاَعْظَمِ وَ بِنَا یَصْرِفُ اللّهُ عَنْکُمُ الْعَذَابَ مَنْ
اَبْصَرَبِنَا وَ عَرَفَنا وَ عَرَفَ حَقَّنا وَ اَخَذَ بِاَمْرِنَا
فَهُوَمِنّا.
این خطبۀ شریفه اشاره به آیات قرآن و روایات قطعی از پیامبر اکرم است:
«ما
جنب خداوند متعالیم، جنب به معنی پهلو است و عرب چنانچه از وجه که به معنی
صورت است ارادۀ ذات میکند و از ید که به معنی دست است ارادۀ قدرت میکند،
از جنب، ارادۀ قرب میکند، و چون اهل بیت(ع) منتهای قرب الهی را دارند، به
آنها جنبالله گفته میشود. این جمله امام باقر اشاره است به آیهای که در
سوره زمر است:
اَنْ تَقُولَ نَفْسُ یَا حَسْرَتی عَلَی مَافَرَّطُّتُ فی جَنْبِ اللّهِ
یعنی: «توبه کنید قبل از اینکه بگویید ای وای به من و تفریطگری من دربارۀ
خدا!» بنابراین تفسیر، معنی چنین میشود که میگوید: ای وای به من که
سرو کاری با اهل بیت نداشتم. ماییم حبل الله، این جمله اشاره است به آیۀ
شریفۀ وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعاً وَلاَتَفَرَّقُوا.
یعنی «چنگ بزنید به ریسمان محکم خدا و متفرق نشوید.» ماییم از جملۀ رحمت
واسعۀ پروردگار که بر بندهها دارد. جمله اشاره است به آیۀ شریفۀ «وَرَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیءٍ.»؛
یعنی رحمت من هر چیزی را فراگرفته است. در روایات آمده است که رحمت واسعۀ
خدا حقیقت اهل بیت(ع) است. ماییم که خلقت عالم از ابتدا تا انتها به دلیل
ما است و خداوند به دلیل ما عالم را خلق نمود.
این جمله که در زیارات نیز دیده میشود، اشاره به آیۀ شهادت است: وَکَذلِکَ جَعَلْنَا کُمْ اُمَّةً وَسَطاً لِتُکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَی النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسوُلُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً؛ یعنی: «وهمانا ما شما ـ اهل بیت ـ را مستکمل آفریدهایم تا شاهد مردم باشید و رسول اکرم نیز شاهد بر شما.» و در روایات فراوان است که این شهادت واسطۀ فیض است. ما امامانی هستیم رهنما و چراغهای درخشان و علم افراشته شده برای مردم. ماییم سابقون و آخرون؛ یعنی اول ماییم و آخر ماییم ـ باز اشاره به واسطۀفیض است ـ هر که به ما پناه برد، رستگار میشود و هر که از ما تخلف کند، غرق خواهد شد. جمله اشاره است به حدیث نبوی که به طور متواتر از پیامبر اکرم روایت شده است. پیامبر(ع) فرموده است: «مثل اهل بیت، کشتی نوح است هرکه به آنان تمسک جوید، رستگار، و هر که از آنان تخلف کند، غرق خواهد شد.» ما راهنمای افراد هستیم در روز قیامت که رستگارند. ماییم حرم الله که احترام ما در میان مردم محفوظ است. جملۀ ما راه مستقیم هستیم، اشاره به آیۀ اِهْدِنَا الصَّراطَ الْمُسْتَقِیمَ دارد. از جملۀ نعمتهای خدا بر بندگان هستیم. اشاره است به آیۀ شریفه: وَضَرَبَ اللُّه مَثَلاً قَرْیَةً کَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً یَأتِیَها رِزْقُهَا رَعَداً مِنْ کُلِ مَکَانٍ فَکَفَرتْ بِاَنْعُمِ اللّهِ فَاَذَاقَهَا اللّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَاکَانُوا یَضْنَعُونَ. یعنی: «پروردگار عالم مثل زد به قریهای که عقیده و امنیت و نعمت مثل باران برای آنها میبارید. آنان به نعمت خدا کفر ورزیدند؛ پس پروردگار عالم لباس قحطی و ناامنی را برآنان پوشانید، در قبال آنچه که انجام میدادند.» راه حق و حقیقت هستیم و معدن نبوت. آنچه پیامبر داشته ما داریم، و رسالت در خانۀ ما فرود آمده است: اَللَّهُ اَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسَالَتَ ما پایه های اسلام هستیم که از نور ما، بهره ببرند. ماییم عُرْوَةُ اْلُوْثقای اسلام. اشاره به آیۀ شریفه است: وَیُؤمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمَسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثُقَی لاَانْفِصَامَ لَهَا، یعنی: «هرکه ایمان به خدا آورد، به دستاویز محکمی دست زده که ناگستنی است.» ما هستیم پای هرکه بخواهد به حق رسد و از ضلالت نجات یابد و به بهشت رود، باید ما را طی کند و از ما راهنمایی گیرد. هر که از ما عبور کرد، سبقت برد، و هرکه تخلف کند، نابود شد. بزرگترین حافظ اسلام هستیم. ماییم که به دلیل وجود ما عذاب دنیوی و اخروی از بندگان برطرف میشود. هر که ما را شناخت و حق ما را شناخت، و دستورات ما را اجرا کرد، از ما است ـ رستگار خواهد شد.ـ
منابع : کتاب زندگی نامه چهارده معصوم تالیف : آیت اله مظاهری
کتاب شرح زندگانی امام باقر (ع) مرکز پژوهش های دانشگاه آزاد اسلامی
http://www.almazaheri.org
http://www.rasekhoon.net
http://shiaha.com
http://www.tebyan.net/
سلام.خسته نباشید
التماس دعا
علیک سلام ..
شما هم خسته نباشید
ممنون از حضورتون
التماس دعا
سلام و درود؛
دوست عزیز این مطلب شما در پایگاه اینترنتی و بسته فرهنگی عمارنامه منتشرگردید.
http://www.ammarname.ir/link/6403
ما را با درج بنر و یا لوگو در وبگاه خود یاری نمایید .
موفق و پیروز باشید .
عمارنامه http://ammarname.ir/—- info@ammarname.ir
یا علی
از روشنی طلعت رخشنده «باقر»
شد نور علوم نبوی بر همه ظاهر
در اوّل ماه رجب از مشرق اعجاز
گردید عیان ماه تمام از رخ باقر
خدا قوت
موفق باشید